www.1b2lowkaliszu.fora.pl

Gierlo

Pozytywizm

1.Granice epoki
1863 początek-powstanie styczniowe
schyłek epoki-ostatnie lata XIX w.
2.Nazwa
Twórca nazwy August Comte. Wg niego:
· pozytywny, czyli realny – w przeciwieństwie do tego, co cudowne i chimeryczne,
· pozytywny, czyli użyteczny,
· pozytywny, czyli pewny i ścisły, a nie problematyczny i nieokreślony,
· pozytywny, a więc względny – w przeciwieństwie do absolutnego,
· pozytywny, czyli socjalny, dotyczący społeczeństwa, a nie jednostki,
· pozytywny, czyli zajmujący się faktami (fizycznymi),
· pozytywny, czyli obiektywny (antypsychologiczny),
· pozytywny, czyli naukowy, a jako taki probabilistyczny, tzn. potrafiący przewidywać przyszłość, dalsze fakty, mogący zdobywać wiedzę, aby móc przewidywać,
· pozytywna wiedza polega jedynie na doświadczeniu (eksperymencie).
Kim więc jest pozytywista? Przede wszystkim jest człowiekiem, który zaufał nauce, przy czym nie określamy jego profesji. Może być filozofem, literatem, ziemianinem, studentem, prawnikiem, malarzem, lekarzem, inżynierem. Najczęściej jest to człowiek piszący, a na pewno człowiek mnóstwo czytający, człowiek eksperymentujący, człowiek kształtujący się permanentnie, zwłaszcza w zakresie nauk przyrodniczych, ale nielekceważący niczego, co ma jakiś związek z nauką. Odrzuca wszystko to, co nienaukowe, pseudonaukowe, stworzone na przekór rozumowi i rozsądkowi. Pozytywista to ktoś, kim kieruje poznawcza ciekawość.

3.Europa zachodnia
Zmiany cywilizacyjne, ekonomiczne, obyczajowe, stosunki społeczne, polityka, kultura i sztuka. Odchodzi ustrój feudalny. Rewolucja przemysłowa, masowe migracje, powstanie wielkich skupisk miejskich wokół fabryk, zwielokrotnienie klasy robotniczej i pojawienie się nowych zawodów (inżyniera, technika), zmiana sytuacji inteligencji, wynalazki i technika przekształcają charakter oświaty, podporządkowując ja zasadzie użyteczności, rozszerzenie oświaty na klasy niższe, rozwój komunikacji kolejowej, przyroda jest już tylko użyteczna i podporządkowana celom techniki. Klasa najliczniejsza-mieszczaństwo. W literaturze dominują gatunki prozatorskie, mowa potoczna a język służy głównie kontaktom ekonomicznym oraz ideologiom społecznym, zmierza ku formom prostym, komunikatywnym i logicznym.
4. Filozofia
· scjentyzm – zaufanie do nauki opartej na doświadczeniu i rozumowaniu jako jedynym źródle rzetelnej wiedzy i skutecznych dyrektyw słusznego postępowania
· monizm przyrodniczy, który ujmuje historię jako swoistą odmianę procesu przyrodniczego, a historię rozpatruje jako coś przebiegającego w sposób deterministyczny, a zarazem stopniowy, ewolucyjny i przynoszący w każdej następnej fazie postęp w stosunku do faz poprzednich;
· czynniki materialne, które mają w tym światopoglądzie znaczenie bardzo doniosłe
· utylitaryzm, tzn. akceptacja postępowania użytecznego ze względu na zaspokajanie potrzeb i pomyślności ludzi (Mill)
· wartościowanie ludzi ze względu na ich produktywność (materialną i duchową)
· wolność jednostek i równość praw, szans i obowiązków (kwestie narodowościowe, kobiece, emancypacja)
· praktycyzm (realizm), tzn. wyznaczanie celów osiągalnych i troska o dobór skutecznych środków ich urzeczywistnienia
· determinizm uzależniał jednostkę (jej charakter i los) od środowiska, dziedziczności i momentu historycznego (Taine)
· agnostycyzm- pogląd filozoficzny negujący możliwość poznania świata i praw nim rządzących
· kult pracy
· liberalizm i demokratyzm
· altruizm- służba, ofiara i poświęcenie, filantropia
· ewolucjonizm- przekształcanie się form życia w coraz wyższe i doskonalsze (Spencer)
· intelektualizm (Bergson)
· empiryzm- poznawanie świata za pomocą doświadczenia
4.Prądy estetyczne epoki
realizm-obserwowanie, obrazowanie, naśladowanie, zasada mimesis,
naturalizm- skrajny obiektywizm, zjawiska świata współczesnego ukazywał w postaci surowej, . Zmniejszyły się rola narratora wszechwiedzącego i jego kompetencje, zaczęło pojawiać się opowiadanie z punktu widzenia bohatera, wzrosło "showing" kosztem "telling" (showing – kreowanie świata przedstawionego poprzez sceny zwykle w dużym zbliżeniu; telling – opowiadanie z perspektywy narratora wszechwiedzącego).

5.Pozytywizm w Polsce
-Galicja- niechęć do działań powstańczych, taktyk ugody i lojalizmu, nastawienie antyromantyczne, rozwój ruchu chłopskiego, 2 polskie Uniwersytety (Kraków, Lwów), Akademia Umiejętności, warstwy dominujące: rodowa arystokracja i bogate ziemiaństwo, „Teka Stańczyka”- pamflet polityczny oskarżający obóz demokratyczno- patriotyczny o utrzymywanie „nieprzerwalności powstania” i o dążenie do społecznego przewrotu, Szkoła krakowska, „przedburzowcy”- pisali utwory tendencyjne, propagujące ideał pracy i przedstawiające środowisko miejsko-rzemieślnicze
-zabór pruski- germanizacja, „Kulturkampf”- zniszczenie polskości, powstanie Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, biblioteki (E. Raczyńskiego w Poznaniu i T.Działyńskiego w Kórniku), wydawnictw i czasopism
-zabór rosyjski-rusyfikacja, język urzędowy-j. rosyjski, Warszawa traci status stolicy i staje się misatem gubernialnym, cenzura, ale i siła społecznego oporu

Program polskiego pozytywizmu obejmował:
1. trzeźwość polityczną : zaniechanie walk zbrojnych o niepodległość
2. zachowanie umiaru w manifestowaniu spraw narodowych wobec zaborców, a nawet całkowite podporządkowanie się zaborcom, czemu dają wyraz w "Tece Stańczyka"
3. solidaryzm społeczny
4. asymilacja mniejszości narodowych, a zwłaszcza Żydów
5. emancypacja kobiet
6. praca organiczna (od podstaw rozwój gospodarki kraju)
7. praca u podstaw, praca oświatowa wśród ludu
6.Pokolnie „młodych”(urodzonych miedzy 1840 a 1850r.)
Po klęsce powstania styczniowego nastąpił upadek wartości romantycznych „starego" pokolenia. „Młodzi" odrzucali tradycję literacką: Biblię, historię, folklor. Tematem twórczości stała się teraźniejszość; krytyka rzeczywistości. Etos walki zmienił się w etos pracy, indywidualizm - w zbiorowość. Romantycy kreowali bohatera tragicznego, samotnego, a pozytywiści - zafascynowanego nowoczesnością inteligenta albo człowieka z nizin społecznych. Świat poznawano przy pomocy nauki i doświadczenia (scjentyzm, empiryzm).
Pokolenie „młodych" zrodziło się ze zdeklasowanej szlachty. Należeli do niego w większości słuchacze Szkoły Głównej - „papież" polskiego pozytywizmu Aleksander Świętochowski, Piotr Chmielowski, Julian Ochorowicz, Henryk Sienkiewicz, Bolesław Prus, Eliza Orzeszkowa. Nowa generacja uważała, iż niepodległościowy zryw może doprowadzić do upadku świadomości narodowej osłabionego już walkami społeczeństwa. Prezentowała ideały postępowe i demokratyczne. Drogą do wyzwolenia miały być praca u podstaw i praca organiczna. „Młodzi" wskazywali na konieczność rozwoju oświaty, przemysłu, postulowali asymilację Żydów i emancypację kobiet.
Spór generacji „młodych" i „starych" zaznaczył się w prasie. „Młodzi" wystąpili na łamach „Przeglądu Tygodniowego". Atak prowadził głównie Świętochowski w manifeście „My i wy". „Starzy" skupieni byli wokół „Biblioteki Warszawskiej" i konserwatywnej prasy galicyjskiej „Czas". Spór dotyczył stosunku do tradycji, religii, nauki oraz funkcji literatury i sztuki.

7.Program pozytywistyczny
-praca u podstaw: praca nad uświadomieniem, oświeceniem ludu, w celu stworzenia z przedstawicieli najniższych warstw pełnoprawnych członków społeczeństwa
-praca organiczna-współpraca wzajemna wszystkich warstw społecznych w dążeniu do rozwoju ekonomicznego, gospodarczego, społecznego, w celu osiągnięcia najwyższego stopnia postępu. Postulat pracy organicznej wiąże się z przekonaniem, iż społeczeństwo jest swego rodzaju organizmem, który może funkcjonować sprawnie tylko wtedy, gdy zdrowe i silne są jego poszczególne „organy”
-kwestia żydowska- problem asymilacji Żydów
-emancypacja kobiet-przyznanie kobietom praw
8.Dziennikarstwo
-rosnący prestiż prasy-była ona potężnym ośrodkiem upowszechniania i popularyzowania zdobyczy cywilizacyjnych, nowe gatunki-felieton i jego odmiana kronika, list z podróży, reportaż

9.Literatura
-faza prekursorska- literatura przedpowstaniowa
-faza literatury tendencyjnej-lata 60 i początek 70 odpowiadający programowi „młodych”
-faza przejściowa-od literatury tendencyjnej do dojrzałego realizmu i naturalizmu
-faza szczytowa-lata 80
-faza schyłkowa-ostatnie dziesięciolecie XIX w.

Pisarz- wszechstronnie wykształcony, obserwator społeczeństwa, który będzie jego nauczycielem, rzecznik postępu naukowego, technicznego i społecznego.
Dominują gatunki prozatorskie-nowela, opowiadanie, powieść
Tematy-aktualne, losy człowieka na tle rozwijającej się cywilizacji
Teatr i dramat-rozwój sceny galicyjskiej, lekkie sztuki na scenie warszawskiej, trudna sytuacja teatru w zaborze rosyjskim, dwa wielkie talenty aktorskie-Helena Modrzejewska i Jan Królikowski; dramat historyczny, mieszczański

10. Sztuka
-malarstwo- historyzm i akademizm(racjonalizm)
J.Kossak, W.Gerson, A.Grottger, J.Matejko, bracia Gierymscy, J.Chełmoński

11. Znaczenie epoki
-rozwój społeczny
-postęp cywilizacyjny
-rozwój gatunków prozatorskich, zmiana stylu pisania, języka, tematyki, nowa rola społeczna pisarza