 Wysłany: Pią 21:28, 14 Mar 2008 Temat postu: Święty Aleksy |
|
| Temat: Cena świętości – co na ten temat pisze Kazimiera Iłłakowiczówna w wierszu Opowieść małżonki świętego Aleksego? W rozważaniach wykorzystaj znajomość Legendy o świętym Aleksym.
Wstęp - np. kogo uznajemy za świętego; co głosił światopogląd średniowiecza; na czym polega aluzja literacka. Rozwinięcie Ø podmiot liryczny małżonka bohatera średniowiecznej legendy, Aleksego – Famijana (=> liryka roli); wypowiada się w 1.os. l.poj. (=> liryka bezpośrednia); córka cesarza („z rodu królewska”); kobieta porzucona i samotna; kobieta, na której upływ czasu odcisnął piętno; jedyna, która mogła wyjąć z ręki zmarłego męża list i odczytać go. Ø adresat: ü Aleksy, bezpośrednio wskazany poprzez apostrofę (=> liryka inwokacyjna); ü ktoś niezwykle ważny dla „ja” lirycznego (apostrofa powtarzana paralelnie w postaci refrenu); ü rycerz, syn księcia rzymskiego Eufamijana i księżnej Aglijas; ü uznany za świętego; ü asceta (wybrał włosiennicę, kij, wędrówkę na boso, życie wśród żebraków); ü autor listu – testamentu; ü w momencie formułowania monologu przez „ja” liryczne – nieżywy. Ø relacje między „ja” a „ty”: niezwykle różnorodne uczucia – od miłości, tęsknoty, poszanowania do żalu, złości, a nawet niezrozumienia i niechęci. Każdy refren mógłby byćØ wypowiedziany przy użyciu innej intonacji jako znak innego uczucia goszczącego w danym momencie w sercu podmiotu lirycznego. Ø sytuacja liryczna – zgromadzenie się mieszkańców Rzymu wokół zmarłego, którego tożsamośćØ na początku jest trudna do ustalenia. Wśród tłumu znajdują się dostojnicy kościelni i państwowi, rodzice zmarłego i jego żona. Rozpoznawszy w zmarłym męża, Famijana nad jego zwłokami wypowiada monolog liryczny. Wiersz jest zatem literacką kontynuacją średniowiecznej legendy, dopisaniem dalszej części do utworu ze średniowiecza. Ø refleksje podmiotu lirycznego: ü podkreśla samotnośćü , na jaką została skazana przez męża w noc poślubną; ü wierna Aleksemu mimo upływającego czasu; znakami niezmiennego oddania są zachowane po małżonku pamiątki, np. pas rycerski i płaszcz; ü zdaje sobie sprawę z destrukcyjnego wpływu czasu na jej wygląd zewnętrzny; wprowadza kontrast między epitetami o dodatniej barwie uczuciowej odnoszącymi się do jej wizerunku sprzed odejścia męża („młoda, piękna, pachnąca”) a epitetami nacechowanymi ujemnie określającymi jej fizjonomię po rozstaniu („zimna, twarda, z zeschłą, pomarszczoną skórą”); ü zdeterminowana, nietracąca nadziei na odnalezienie Aleksego (różnorodnośćü podejmowanych przez kobietę wysiłków podkreśla paralelizm: „Wysyłałam po ciebie sługi i wysyłałam po ciebie okręty…” oraz „I chwytałam się nadziei (…) i wzywałam cię w imię Jezu Chrysta”) – były to działania zarówno konkretne, realne, jak i bliskie wróżbom; ü obraz męża stopniowo zacierał się w jej pamięci, zyskiwał przeróżne warianty; ü podkreśla niezrozumienie wobec postawy męża: opuścił kochającą żonę, z którą łączyły go śluby, porzucił dostatnie życie na dworze cesarskim, a wybrał życie żebraka; ü zwraca uwagę na odrażający wygląd zewnętrzny męża; w opisie gromadzi pejoratywy (np. „stwór”, „płaz”, „obmierzły jak glista”, „jeden z gadów”); ü jest świadoma celu, jaki postawił sobie mąż – osiągnięcie „korony niebieskiej”, tj. życia wiecznego w raju; ü zwraca uwagę na cudownośćü znaków towarzyszących śmierci Aleksego: bicie dzwonów, światłośćü ogarniająca miasto, wyczuwalne fale powietrza, procesje sunące ulicami Rzymu, postacie aniołów unoszące się nad zmarłym; ü opis ujrzenia ciała zmarłego jest niezwykle emocjonalny (liczne pauzy poetyckie, eksklamacja), co dowodzi wewnętrznego wzburzenia Famijany, jej przerażenia, rozpaczy; ü zachowanie Famijany po rozpoznaniu Aleksego potwierdza jej głęboką miłośćü do męża; całuje jego ręce i oczy na znak szacunku i uwielbienia; ü postawa Famijany jest ambiwalentna: kobieta dowodzi miłości do męża, ale równocześnie podkreśla żal i rozgoryczenie z powodu postępowania Aleksego; kontrastuje reakcję otoczenia na ascetyczne życie Aleksego (uwielbienie ze strony papieża, cesarza i rzymian) ze swoim stanem emocjonalnym („rozdarte serce” jest znakiem niepogodzenia się z losem, przerażającego bólu i cierpienia). Ø dominanta kompozycyjna – stan uczućØ Famijany, odkrycie wnętrza i sprzecznych emocji w związku z postawą ascetyczną męża. Ø tytuł – odnosi się zarówno do podmiotu lirycznego (czyni z Famijany postaćØ główną, w średniowiecznej legendzie była tylko postacią epizodyczną), jak i jest znakiem aluzji literackiej (ułatwia interpretację wiersza, wskazując tekst, do którego stanowi odwołanie). Ø kontekst – średniowieczny teocentryzm i asceza, przy czym wiersz Iłłakowiczówny jest polemiką z zasadnością ulegania owym ideom w życiu. Historia Famijany dowodzi, że asceza była postawą ambiwalentną – zapewniała zbawienie ascecie, ale doprowadzićØ mogła do tragedii osoby mu najbliższe. Taka świętośćØ może byćØ zanegowana. Uwielbienie Boga nie może opieraćØ się na ranieniu innych. Zakończenie: 1.aluzja literacka jako zjawisko często występujące w literaturze (charakter uniwersalny); 2.wiersz jest próbą interpretacji średniowiecznej ascezy w kategoriach ludzkich; 3.liryk jest polemiką ze średniowiecznym światopoglądem: nie neguje go, lecz podważa jedną z dróg – sposobów jego realizacji; 6.świętość oparta na krzywdzie ludzkiej przestaje być świętością; 7.uczucie żalu podmiotu lirycznego zostało podkreślone przez charakter elegijny wiersza. |
|
