 Wysłany: Pią 21:33, 14 Mar 2008 Temat postu: Humanistyczna filozofia Sofistów |
|
| Temat: Humanistyczna filozofia sofistów.
1. Orientacja filozoficzna sofistów – jako pierwsi skierowali badania na człowieka, jego czynności i wytwory. W odróżnieniu od dotychczasowej filozofii przyrody interesowali się kwestiami humanistycznymi (=ludzkimi). Jedyne zdanie, zachowane z głównego dzieła Protagorasa z Abdery brzmi: Wszystkich rzeczy miarą jest człowiek. 2. Ogólna charakterystyka sofistów – z zawodu byli nie filozofami, lecz nauczycielami i wychowawcami, przygotowującymi do życia publicznego. Spełniali więc funkcję, którą w dzisiejszych czasach pełni publicystyka i szkolnictwo. Początkowo wyraz „sofista” miał zabarwienie dodatnie i oznaczał uczonego. Z czasem, wraz ze zmianą stosunku Greków do sofistów, zyskał sens pejoratywny i zaczął oznaczać pseudouczonego, zaś sofistyka stała się synonimem rozumowania, które dla fałszywego twierdzenia stwarza pozory prawdy. Dopiero w XIX w. podjęto rehabilitację sofistów. sofizmat – rozumowanie pozornie poprawne, oparte na wieloznaczności wyrażeń i nieścisłości wnioskowania, zawierające rozmyślnie wprowadzony błąd logiczny, na pierwszy rzut oka trudny do wykrycia. 3. Poglądy sofistów - nowy stosunek do nauki: § przedmiot badań – zwrot ku badaniom humanistycznym, np. zainteresowanie dialektyką, retoryką, polityką, etyką, językiem (np. klasyfikacja zdań i wyrazów, zbieranie synonimów). Zakres swoich dociekań nazywali „obyczajami”; dzisiaj to „kultura”; § zadania nauki – w przeciwieństwie do pierwszych uczonych nie pojmowali wiedzy teoretycznie, lecz podporządkowali czynność badawczą celom praktycznym. Protagoras definiował naukę jako zaradność w zarządzaniu domem i państwem oraz możliwie największa sprawność w działaniu i mówieniu; § metoda badań – empiryczna, od Protagorasa pochodzi starożytne pojęcie doświadczenia naukowego: obserwowanie, jakie zjawiska występują łącznie i wnioskowanie z jednego z tych zjawisk o drugim. -minimalistyczna teoria poznania – była wynikiem nieufności do wiedzy i zdolności poznawczych człowieka (=> agnostycyzm): § sensualizm – prawdę poznajemy tylko przy pomocy zmysłów; § relatywizm – nie istnieje prawda powszechna; prawda jest dla każdego inna. Nasze poznanie oparte jest na postrzeżeniach, a przecież postrzeżenia tej samej rzeczy bywają u różnych jednostek różne. Różnica w postrzeżeniach wynika z względności samej rzeczywistości. Materia stanowiąca podłoże rzeczywistości może przybierać różne postacie; posiada wiele różnych i sprzecznych natur, jest wszystkim tym, co się komu zjawia. W konsekwencji są możliwe najbardziej rozbieżne sądy o rzeczywistości i wszystkie są równie prawdzie. Trafność prawdy zależy od człowieka, który ją formułuje, np. choroba jest dobra i zła zarazem, zła – dla chorego, dobra – dla lekarza; § praktycyzm – prawda jednego człowieka ma wyższość nad prawdą drugiego o ile posiada większą użyteczność praktyczną; § konwencjonalizm – pewne prawdy uchodzą za obowiązujące powszechnie jedynie w wyniku umowy. W szczególności sofiści skłonni byli za konwencjonalne uważać obowiązujące poglądy na mowę, prawo, moralność, religię. - estetyka – sofiści (przede wszystkim Gorgiasz) byli pierwszymi, którzy na większą skalę zajmowali się teorią sztuki. Była to w głównej mierze teoria poezji scenicznej: § poezja nie wytwarza przedmiotów realnych, lecz tylko ich słowne podobieństwa, naśladownictwa; § w umysłach słuchaczy wzbudza iluzję (np. słysząc o cierpieniu, doznają uczuć takich, jak gdyby to były prawdziwe cierpienia bohaterów sztuki; § poezja wywołuje w słuchaczach oczyszczenie (katharsis)– gwałtowną reakcję emocjonalną, która jest źródłem ulgi i radości. Ćwiczenie: 1. przykłady sofizmatów 2. W. Potocki Sofista, s. 29. |
|
